रवीन्द्र काफ्ले
फिदिम, २० साउन
कोभिड–१९ दोश्रो लहर जिल्लामा फैलनुअघि नै जेष्ठ नागरिकहरु तथा अत्यावाश्यक सेवाका ब्यक्तिहरुलाई कोभिशिल्ड खोप दिन थालिएको थियो । दोश्रो डोज नआएपनि १३ हजार बढीले कोभिशिल्ड खोप लगाए, जिल्लामा । त्यसपछि आउन थाल्यो भेरोसेल । यस पटकसम्म तीन पटक भेरोसेल खोप लगाउने अभियान चलिसक्यो । यस क्रममा ६० वर्षका नागरिकदेखि कर्मचारी, जनप्रतिनिधि लगायतले यो खोप पाए । तर कतिपयले खोप लगाउन वास्ता गरेनन् । कसैले अफवाहका पछि लागेर खोप लगाउन मानेनन् । कतिपयले खोप लगाउन पाउने कुराको जानकारी नै पाएनन् ।
कोभिड–१९ को पहिलो लहरले पाँचथरको ग्रामीण जनजीवनमा ठूलो प्रभाव पारेन । गाउँमा निकै न्यून सङ्क्रमित हुनाले जनजीवन सहज र नियमित गतिमै अगाडी बढ्यो । दोश्रो लहरको प्रभाव भने निकै गहिरो भयो । तीन हजार ३०० बढी जिल्लावासीहरु दोश्रो लहरबाट सङ्क्रमित भइसक्दा गाउँ–वस्तीहरुको धारणा बदलिएको छ । गाउँभरि मान्छेहरु विरामी पर्ने, सामान्य औषधि समेत नपाइने र कोभिड–१९ सङ्क्रमणको महामारीले आतङ्कको स्वरुप लिएपछि मानिसहरु थोरै भएपनि सचेत हुनेतर्फ लागे ।
दोश्रो लहरले ल्याएको आतङ्कले आम मानिसमा कोभिड–१९ विरुद्धको खोप लगाउनै पर्ने रहेछ भन्ने सन्देश दियो । त्यही कारण खोप केन्द्रहरुमा मानिसहरुको भीड लाग्न थाल्यो । यो शनिवारदेखि मंगलबारसम्म चलाइएको भेरोसेल खोप दिने अभियानमा ठूलै भीडभाड देखिए ।
तर, यही भीड भित्र बेथितिसँग मौन आन्दोलन गर्दैगर्दा भेटिनुभयो ७७ वर्षीय रामकुमार राई । धेरै टाढा त होइन, फिदिम नगरपालिका–१ दुमाका रामकुमारले ‘खोप लगाए कोरोना लागिहाले पनि धेरै गाह्रो पर्दैन’ भन्ने सुन्नुभएको रहेछ । सोमवार दिउँसो करीब २ बजे स्वास्थ्य कार्यालय पाँचथरमा खोप लगाउँदै गरेको स्थानछेउ अन्य जेष्ठ नागरिकसँग भेटिनुभयो उहाँ ।
विहान ११ बजेतिर खोप केन्द्र आई नागरिकताको प्रमाणपत्र बुझाउनुभएका राईले समयमै खोप पाइएला र लगाउँला भन्ने सोच्नुभएको रहेछ । तर पालो नआएपछि कतै पालो आइहाल्ला कि भनेर ८७ वर्षीय छिमेकी श्रीभक्त राईसँगै उहाँ कहिले खोप लगाएको ठाउँ पुग्नु भयो त कहिले खोप कार्ड वितरण भइरहेको स्वास्थ्य कार्यालयको ढोकाअघि ।
“अघि ११–१२ बजेतिर आएको थिएँ । नागरिकता पनि बुझाएको छु । पानी पर्न आँटिसक्यो । हाम्रो पालो आउँदैन् रे ?”, यहाँ आउनुभएको कति समय भो भन्ने प्रश्नमाथि प्रतिप्रश्न गर्दै राईले भन्नुभयो, “अहिले आउँदै गरेको मान्छेहरु सुई हानेर गइसके । हाम्रो पालो किन आएन ? बुझिदिनुस् न ।”
पानी झर्नै आँटे जसरी आकाशमा बादल मडारिरहेको थियो । स्वास्थ्य कार्यालय परिसरमा ठेलामठेल गर्दै मानिसहरु खोप लगाउने अवसर खोजिरहेका थिए । तर डाँडाको घामजस्तो उमेरका राईलाई पानीबाट जोगिएर कसरी सुरक्षित रुपमा घर पुग्नु भन्ने चिन्ता थियो । पानी परिरहने, घर जाने बाटोमा छेउभित्ता खसिरहने डरले राईको मन घरैमा पुगिसकेको थियो । उहाँ घरी घर हिडिहाल्न खोजेर स्वास्थ्य कार्यालयको गेटमा पुग्नुहुन्थ्यो त घरी भीडको पछिल्तिर आएर नाम आइहाल्ला कि भनेर सुन्नुहुन्थ्यो । तर ११ बजेदेखि ३ः४५ बजेसम्म बस्दा समेत उहाँको पालो आएन ।
हुन् त, उहाँको पालो आओस् पनि कसरी ? उहाँको नाम कागजमा टिपेर सुटुक्क भित्र पु¥याई खोप कार्डमा नाम लेखेर बाहिर ल्याइदिने कोही थिएन । उहाँले चिनेको न ठूलो मान्छे थियो, न ठूलाहरुले उहाँलाई नै चिन्थे ।
चाउरी परेपनि उज्यालो अनुहार भएको, कपाल ढाकेर ढाका टोपी लगाएको, मुख छोपेर मास्क लगाएको, दौरा सुरुवाल र अस्कोट लगाएको, एक हातमा पाइप र बाँस जोडेर बनाएको लौरो टेकेको, अर्को हातले छाता च्यापेको, प्लाष्टिकको जुत्ता लगाएको खोपको एक असली हकदारलाई चिन्न न त्यहाँ जनप्रतिनिधि थिए, न कर्मचारी । गर्मी र भीडले निस्सासिएर ड्युटी गरिरहेका प्रहरीले त्यस्तो ख्याल गर्न सक्ने अवस्था थिए । अरुलाई त कसरी आफन्त, घरपरिवार, पार्टी र गुटका मान्छेलाई खोप दिनेभन्ने चिन्ता थियो ।
सुरुमा बुढापाकाले खोप पाउने हो भन्ने सुन्नुभएका उहाँ सबै आशा मरेपछि “नागरिकता फिर्ता पाइयो भने घर लाग्छु” भन्दै उहाँ स्वास्थ्य कार्यालयको ढोकाअघि भुईंमा बस्नु भयो । उहाँसँगै थिए श्रीभक्त राई, श्रीभक्तकी श्रीमती, फिदिम–४ का पदमबहादुर चौहान लगायत ८–१० जना जेष्ठ नागरिक ।
स्वास्थ्य कार्यालय भित्र खोपको प्रपञ्च गरिरहेका स्वास्थ्यकर्मीहरु, कर्मचारीहरु तथा खोपको प्रवन्धका लागि बसेकाहरु खोप सकियो भन्ने सन्देश बाहिर पठाए । त्यहि बेला ढोकामा जेष्ठ नागरिकहरु ‘सानो मुख’ गरेर बसिरहेका थिए । उनीहरु न अरु जस्तो उफ्रिन र जोरजबरजस्ती गर्न सक्थे, न त पहुँचवालासम्म पुग्न नै । ‘निरीह’ जेष्ठ नागरिकहरुसँग मौन आन्दोलन गर्नुको विकल्प थिएन ।
खोप सकियो भन्ने सुनेपछि रामकुमार राई सहितका जेष्ठ नागरिकहरु नागरिकताको प्रमाणपत्र फिर्ता खोज्दै हुनुहुन्थ्यो । यत्तिकैमा फिदिमका युवाहरुको समूहले आपत्ति जनायो । “घण्टौंदेखि ढोकामा बसेका बा–आमा कसरी खोप दिदैनौँ हेरौँ त !” बाहिर आवाज उठ्यो । न मापदण्ड र उमेर समूह नै । पहुँचका आधारमा खोप वितरण गर्नेहरुका पसिना अब भने छुटे । हस्याङफस्याङ रामकुमार, श्रीभक्त, पदमबहादुर सहितका जेष्ठ नागरिकहरुलाई खोप दिइयो । अब त जेष्ठ नागरिकहरुले न पालो पर्खनु प¥यो, न लाइन नै लाग्नु ।
“बावु अन्तिममै भएपनि सुई लगाउन पाएँ”, खोप लगाएपछि रामकुमारले भन्नुभयो, “पानी झर्न लाग्यो । हामी चाहीँ लाग्यौँ (गयौँ) है ।”
सरकारले ५५ वर्ष माथिका सबै नागरिकलाई भेरोसेलको खोप उपलब्ध गराउने निर्णय गरेअनुसार रामकुमार राई सहितका जेष्ठ नागरिकहरुले सहजै खोप पाउनु पर्ने हो । तर जिल्लाको सदरमुकाम भएको वडाकै एक वृद्धले पाँच घण्टा कुरेपछि अरुले आवाज उठाइदिँदा बल्लतल्ल खोप पाउँछन् भने दूरदराजका सामान्य नागरिकहरुले कसरी सहजै खोप पाउलान् ? उनीहरुलाई कसले सही सन्देश पु¥याइदेला ? अरु विशेष प्रकारका स्वास्थ्य सेवाहरुको पहुँचमा यस्ता जेष्ठ नागरिकहरु कहिले पुग्लान ? खोप कुरिरहेकाहरुका प्रश्न थिए ।
